Το μήνυμα της Αφρικής στον κόσμο: Θέλετε να γίνετε μέρος του επόμενου οικονομικού θαύματος;

Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Οι περικοπές στη διεθνή βοήθεια είναι μια κλήση αφύπνισης για τα κράτη της ηπείρου, που πρέπει να βρουν έναν τρόπο να ενισχύσουν τη δική τους ανάπτυξη. Για αυτό, η Αφρική χρειάζεται επενδύσεις. Οι περικοπές στον Οργανισμό Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ είναι ένα καταστροφικό πλήγμα. Για χρόνια, οι ΗΠΑ συνεισέφεραν γενναιόδωρα το ένα τέταρτο όλων των παγκόσμιων δαπανών βοήθειας στις αφρικανικές χώρες, δημιουργώντας τουλάχιστον το 1% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος για 16 χώρες της ηπείρου.

Αυτή η βοήθεια περιελάμβανε προγράμματα που άλλαξαν τη ζωή, όπως το Προεδρικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για το AIDS Relief, το οποίο έσωσε πάνω από 26 εκατομμύρια ζωές, κυρίως στην υποσαχάρια Αφρική, από τότε που ξεκίνησε το 2003. Είναι ανησυχητικό ότι αυτές οι περικοπές ήρθαν παρόλο που τα αφρικανικά κράτη αύξησαν τη συγχρηματοδότηση των συστημάτων υγείας για τον HIV σε 40,7 δισ δολ. το 2021 – από μόλις 13,1 δις δολ. το 2004.

Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι οι ΗΠΑ φαίνεται να έχουν ανοίξει μια πόρτα για άλλες ανεπτυγμένες χώρες, με το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Βέλγιο και την Ολλανδία να περικόπτουν τους προϋπολογισμούς βοήθειας τους τελευταίους μήνες. Μέχρι το 2030, το Ινστιτούτο Μελετών Ασφάλειας εκτιμά ότι 19 εκατομμύρια περισσότεροι Αφρικανοί θα πέσουν σε ακραία φτώχεια εάν η βοήθεια από τις πλούσιες χώρες μειωθεί οριστικά κατά 20%.

Δηλαδή, εκτός εάν τα αφρικανικά κράτη βρουν έναν τρόπο να αναπτύξουν τις οικονομίες τους πιο βιώσιμα.

Αυτά τα νούμερα προκαλούν μεγάλη ανησυχία. Όμως αποτελούν επίσης μια έγκαιρη υπενθύμιση για τη συνεχιζόμενη εξάρτηση της ηπείρου από την ξένη βοήθεια.

Αν πάρει κανείς για παράδειγμα, την Κίνα, διαπιστώνει ότι το 1991 είχε κατά κεφαλήν ΑΕΠ μόλις 1.646 δολ, ενώ η οικονομική παραγωγή ανά άτομο στην υποσαχάρια Αφρική ήταν υπερδιπλάσια από αυτή. Τριάντα τέσσερα χρόνια μετά, το 2023 το ΑΕΠ της Κίνας ανά άτομο ήταν πάνω από 22.000 δολ. ενώ τα κράτη της Αφρικής λίμνασαν σε μόλις 4.300 δολ.

Δεν προκάλεσε η βοήθεια αυτή τη στασιμότητα, αλλά την κάλυψε. Επέτρεψε στις αφρικανικές κυβερνήσεις να καλύψουν ορισμένες από τις βασικές ανάγκες των πολιτών τους, όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση, χωρίς στην πραγματικότητα να αναπτύξουν τις οικονομίες τους, για να τις χρηματοδοτήσουν.

Το πρόβλημα μπορεί εν μέρει, να αποδοθεί στην έλλειψη διαφοροποίησης και προσθήκης αξίας στις αφρικανικές οικονομίες, πολλές από τις οποίες εξακολουθούν να βασίζονται στις ίδιες διαδικασίες εξόρυξης πόρων που δημιουργήθηκαν υπό την αποικιακή κυριαρχία.

Κοιτάζοντας ξανά την Κίνα ως παράδειγμα, διαπιστώνουμε ότι η χώρα κυριαρχεί στον τομέα της επεξεργασίας ορυκτών κρίσιμης σημασίας. Εξάγει το 60% των παγκόσμιων σπάνιων γαιών και το 10% του λιθίου, ενώ επεξεργάζεται το 90% και το 55% από αυτά, αντίστοιχα – επιπλέον το 65% του παγκόσμιου κοβαλτίου, το 35% του νικελίου και το 40% του χαλκού.

Εν τω μεταξύ, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η οποία εξάγει το 73% του κοβαλτίου στον κόσμο, δεν επεξεργάζεται σχεδόν καθόλου από αυτό το μέταλλο, το οποίο χρησιμοποιείται σε οτιδήποτε, από iPhone έως μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων (EV). Η Ζάμπια είναι ο έβδομος μεγαλύτερος παραγωγός χαλκού – άλλο ένα βασικό στοιχείο για την πράσινη επανάσταση – αλλά ιστορικά έχει εξάγει μεγάλο μέρος του ως ακατέργαστο μετάλλευμα στην Κίνα. Αυτός είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο η Ζάμπια και η ΛΔ του Κονγκό συνεργάζονται για να δημιουργήσουν αλυσίδες αξίας για μπαταρίες EV στην πλούσια σε ορυκτά περιοχή Copperbelt που καλύπτει τις δύο χώρες.

Η ανάπτυξη της Κίνας και η ταυτόχρονη άνοδος του βιοτικού επιπέδου τις τελευταίες τρεις δεκαετίες δεν είναι τίποτα λιγότερο από ένα οικονομικό θαύμα. Ωστόσο, για να το επαναλάβει η Αφρική δεν χρειάζεται μόνο βοήθεια – χρειάζεται επενδύσεις. Οι αφρικανικές χώρες χρειάζονται κεφάλαια για να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους, δημιουργώντας όχι μόνο νέα ορυχεία και εξέδρες πετρελαίου, αλλά εργοστάσια, διυλιστήρια, εμπορικά κέντρα και κέντρα δεδομένων. Η ήπειρος πρέπει να οικοδομήσει αυτές τις βιομηχανίες και να προωθήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Ταυτόχρονα, τα πλούσια κράτη που μέχρι τώρα βλέπουν ασήμαντα αποτελέσματα από τα χρόνια γενναιοδωρίας τους, θα πρέπει να δουν τις επενδύσεις στην Αφρική ως έναν τρόπο να επικεντρώσουν ξανά τις προσπάθειές τους, καθώς και να εξασφαλίσουν οικονομικές αποδόσεις για τους πολίτες τους. Πρόκειται για μακροπρόθεσμη ευημερία, όχι για βραχυπρόθεσμες επιδοτήσεις.

Τα καλά νέα είναι ότι η παλίρροια είναι με το μέρος της Αφρικής. Από ηλιακούς συλλέκτες έως διακομιστές τεχνητής νοημοσύνης, η Αφρική φιλοξενεί μεγάλα αποθέματα ορυκτών στοιχείων που απαιτούνται για την τροφοδοσία των πιο περιζήτητων τεχνολογιών στον κόσμο. Οι αλυσίδες εφοδιασμού εταιρειών θα μπορούσαν να είναι πιο αποτελεσματικές εάν αυτά τα υλικά εξορύσσονταν, επεξεργάζονταν και συναρμολογούνταν όλα σε μια τοποθεσία.

Επιπλέον, η Αφρική δεν πρόκειται απλά να γίνει εργοστάσιο στον κόσμο – είναι επίσης μια από τις μεγαλύτερες αγορές. Μέχρι το 2050, ένας στους τέσσερις ανθρώπους στη γη θα είναι Αφρικανός. Επιπλέον, η εφαρμογή της Αφρικανικής Ηπειρωτικής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (AfCFTA) θα ξεκλειδώσει τη μεγαλύτερη ζώνη ελεύθερων συναλλαγών στον κόσμο και θα αποφέρει έσοδα περίπου 450 δις δολ έως το 2035. Με τη σωστή επένδυση, οι εταιρείες που θα δημιουργηθούν θα καλύψουν τις ανάγκες των νέων κυρίως και φιλόδοξων καταναλωτών της Αφρικής.

Οι Αφρικανοί ηγέτες, γνωρίζουν ότι πρέπει να κάνουν περισσότερα για να ξεκλειδώσουν τους δημογραφικούς και γεωλογικούς θησαυρούς της ηπείρου. Πρέπει να διασφαλίσουν σταθερά ρυθμιστικά περιβάλλοντα, να επενδύσουν σε υποδομές και να δημιουργήσουν ένα υγιές, μορφωμένο εργατικό δυναμικό – όλα τα πράγματα τα οποία μπορεί να ενισχυθούν και από την ξένη βοήθεια.

Πρέπει επίσης να παρουσιαστούν με καλύτερο τρόπο οι ευκαιρίες που έχει να προσφέρει η Αφρική και να δημιουργηθούν πλατφόρμες για τη σύνδεση εγχώριων επιχειρήσεων με επενδυτές και συνεργάτες από όλο τον κόσμο. Σε αυτές τις γραμμές, φέτος τον Ιούλιο η Λουσάκα θα φιλοξενήσει το Διεθνές Συνέδριο Invest Zambia, όπου θα γίνει προσπάθεια να συνδεθεί το όραμα με το κεφάλαιο με την ελπίδα να προσφερθεί ώθηση στην διαφοροποίηση και ανάπτυξη στους τομείς της εξόρυξης, της γεωργίας, της χρηματοδότησης και της ενέργειας.

Οι περικοπές στη διεθνή βοήθεια είναι ένα χαστούκι και στα δύο μάγουλα – μια επώδυνη αλλά ίσως απαραίτητη αφύπνιση ότι τα αφρικανικά κράτη μπορούν να κάνουν περισσότερα για να ενισχύσουν τη δική τους ανάπτυξη.

Το μήνυμά προς τον υπόλοιπο κόσμο είναι απλό: Θέλετε να γίνετε μέρος του επόμενου οικονομικού θαύματος;

Πηγή: POLITICO