«Μαζικά μπλακ άουτ σας υπόσχεται η πράσινη ατζέντα», αναφέρει πρώην υπ. εξωτερικών της Αυστρίας

Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ

Πιθανότατα ήταν ο καιρός που προκάλεσε τη δεκάωρη διακοπή λειτουργίας όλων των δικτύων κοινής ωφέλειας στην Ιβηρική Χερσόνησο νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.

Ο καιρός επίσης έχει μετατρέψει τη Γερμανία στην πρώτη πηγή εκπομπών CO² στην Ευρώπη. Υπάρχουν μέρες που ο ήλιος δεν λάμπει και ο άνεμος δεν φυσάει. Και τότε η εφεδρεία είναι ο άνθρακας, ελλείψει πυρηνικής ενέργειας ή φυσικού αερίου, από τη Ρωσία, αναφέρει σε ανάλυση της η η Δρ. Κάριν Κνάισλ, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Αυστρίας και συγγραφέας του βιβλίου «Η Διπλωματία Κάνει Ιστορία – Η Τέχνη του Διαλόγου σε Αβέβαιους Καιρούς».

Το ζήτημα είναι η μεταφορά και όχι η παραγωγή ενέργειας

Μια ακόμη μεγαλύτερη απειλή για το δίκτυο πηγάζει από την υπερπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας λόγω υπερβολικής ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Τόσο η Ισπανία όσο και η Γερμανία επισημαίνουν με υπερηφάνεια τα στατιστικά τους στοιχεία όσον αφορά την παραγωγή ενέργειας που βασίζεται σε τεράστια χερσαία και υπεράκτια αιολικά πάρκα και εκτεταμένα φωτοβολταϊκά πάνελ, που συχνά κατασκευάζονται σε πολύτιμο καλλιεργήσιμο έδαφος. Η Ισπανία και η Πορτογαλία είναι πρωταθλητές της πράσινης ενέργειας στην ΕΕ και προμηθεύονταν το 80% της ηλεκτρικής τους ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας λίγο πριν από τη διακοπή που σημειώθηκε τη Δευτέρα.

Το μεγαλύτερο υποκείμενο πρόβλημα έγκειται στη μεταφορά και όχι στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Μεγάλα τμήματα των υφιστάμενων δικτύων στην ΕΕ κατασκευάστηκαν τη δεκαετία ‘50 και ‘60, όταν ήταν αρκετά εύκολο να κατασκευαστούν υποδομές στις μεταπολεμικές πόλεις. Όταν η Άνγκελα Μέρκελ ανακοίνωσε τη φιλόδοξη ενεργειακή μετάβασή της, ο Πέτερ Αλτμάιερ, επικεφαλής του γραφείου της Καγκελαρίου, ανακοίνωσε την κατασκευή αρκετών χιλιάδων χιλιομέτρων «ηλεκτρικών αυτοκινητοδρόμων». Ο προβλεπόμενος προϋπολογισμός ήταν ένα τρισεκατομμύριο ευρώ. Αλλά αυτός ο προϋπολογισμός δεν καταρτίστηκε ποτέ και κανείς στην κυβέρνηση της Μέρκελ δεν υπολόγισε τα έτη για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή.

Έτσι, το νέο δίκτυο δεν κατασκευάστηκε ποτέ, ούτε στη Γερμανία ούτε αλλού. Το τρέχον δίκτυο δεν έχει σχεδιαστεί για να απορροφά συνεχώς αυξανόμενους όγκους. Η «ηλεκτροδότηση» όλων των μορφών παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας, κυρίως στην κινητικότητα, θέτει σοβαρό πρόβλημα για τη σταθερότητα των υφιστάμενων δικτύων. Τα ηλεκτρικά οχήματα υποτίθεται ότι θα αντικαθιστούσαν τα αυτοκίνητα με τους παραδοσιακούς κινητήρες εσωτερικής καύσης. Η δημοσιότητα γύρω από το ηλεκτρικό αυτοκίνητο έχει ήδη καταλαγιάσει. Οι πελάτες απλώς αποφεύγουν να αγοράσουν ηλεκτρικό αυτοκίνητο. Αλλά οι φιλόδοξες πράσινες ατζέντες σπάνια λαμβάνουν υπόψη σοβαρές επενδύσεις και, πάνω απ’ όλα, σταθερά χρονοδιαγράμματα για ένα διευρυμένο ηλεκτρικό δίκτυο.

Τα τελευταία 15 χρόνια, γινόμαστε μάρτυρες μιας πληθωριστικής έννοιας της «ενεργειακής μετάβασης» ή, ακόμα χειρότερα, μιας οικονομίας μηδενικών εκπομπών άνθρακα. Σε ολόκληρη την ΕΕ έχουμε δει μια εστίαση στην κλιματική αλλαγή. Η προσέγγιση αυτή δεν διαθέτει μια σταθερή ενεργειακή πολιτική, η οποία να καλύπτει την ασφάλεια του εφοδιασμού, την προσιτή τιμή και τις επενδύσεις σε δίκτυα.

Νέα ευπάθεια λόγω της άνθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Η λεγόμενη ενεργειακή μετάβαση που ανακοινώθηκε από την κυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ την άνοιξη του 2011 δεν απέδωσε καθόλου. Το πρώτο τρίμηνο του 2025, αντί για περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από αιολική και ηλιακή ενέργεια, παράχθηκε περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από άνθρακα και φυσικό αέριο. Η εβδομάδα του Πάσχα έδειξε επίσης γιατί η λεγόμενη ενεργειακή μετάβαση προκαλεί προβλήματα.

Παρά την ρεκόρ επέκταση της αιολικής και ηλιακής ενέργειας, οι ΑΠΕ παράγουν λιγότερη ηλεκτρική ενέργεια από ποτέ, από το 2021. Σε σύγκριση με το πρώτο τρίμηνο του περασμένου έτους, η ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που παρήχθη από ΑΠΕ την ίδια περίοδο φέτος μειώθηκε κατά 16%, λόγω καιρικών συνθηκών.

Είναι γεγονός ότι η ενεργειακή μετάβαση δεν κάνει αυτό που πιστεύουν οι υποστηρικτές της ότι θα έπρεπε. Για παράδειγμα, μια ηλιόλουστη Κυριακή του Πάσχα, τα περίπου πέντε εκατομμύρια ηλιακές εγκαταστάσεις στη Γερμανία παρήγαγαν πολύ περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από όση θα χρειαζόταν για να καλύψουν τη ζήτηση κατά τη διάρκεια των διακοπών.

Ωστόσο, η ηλεκτρική ενέργεια πρέπει να καταναλώνεται ακριβώς τη στιγμή που παράγεται, διαφορετικά το ηλεκτρικό δίκτυο ενδέχεται να διακοπεί. Λόγω της γιγαντιαίας υπερπροσφοράς – 15 γιγαβάτ παραπάνω από την παραγωγή δώδεκα μέσων πυρηνικών σταθμών – η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας, φτάνοντας ακόμη και τα -5 σεντς ανά κιλοβατώρα. Η Γερμανία έχει πληρώσει στους Γάλλους, τους Βέλγους κ.λπ. εκατομμύρια ευρώ για να αγοράσουν το πλεόνασμα ηλεκτρικής ενέργειας της Γερμανίας, ώστε να μην καταρρεύσουν τα γερμανικά δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας.

Ωστόσο, αυτό το κραυγαλέο πλεόνασμα ηλεκτρικής ενέργειας δεν σήμαινε μόνο ότι μεγάλο μέρος της ηλεκτρικής ενέργειας έπρεπε να πωληθεί στο εξωτερικό, αλλά υπήρξαν επίσης πολυάριθμες διακοπές ρεύματος, ιδίως στη νοτιοδυτική Γερμανία, οι οποίες θα μπορούσαν να συνδεθούν με την υπερπροσφορά και την τοπική υπερφόρτωση του δικτύου.

Το πραγματικό δράμα είναι ότι οι πολυάριθμοι ηλιακοί σταθμοί στη Γερμανία δεν μπορούν να ελεγχθούν, να ρυθμιστούν ή ακόμα και να αποσυρθούν από το δίκτυο όταν η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας υπερβαίνει τη ζήτηση.

Αυτό όχι μόνο αυξάνει την πιθανότητα περιφερειακών διακοπών ρεύματος και των λεγόμενων «brownouts», αλλά αυξάνει επίσης σημαντικά το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνολικά – όπως έδειξε το Πάσχα.

Η καταστροφή της Siemens

Η αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας είναι ένα θεμελιώδες πρόβλημα που δεν έχει λυθεί. Μεγάλες εταιρείες όπως η Siemens πειραματίστηκαν για περισσότερο από μια δεκαετία με ατμομηχανές που μετατρέπουν την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από ανεμόμυλους σε υδρογόνο, προκειμένου να την αποθηκεύσουν και να τη μεταφέρουν. Αυτά τα πειράματα δεν οδήγησαν σε ένα βιώσιμο εμπορικό επιχειρηματικό μοντέλο. Εν τω μεταξύ, η Siemens, η στη δεκαετία του ‘60 ηγέτιδα στην πυρηνική τεχνολογία, έχει εγκαταλείψει ολόκληρο τον ενεργειακό της κλάδο.

Το 2020, το ενεργειακό τμήμα διαχωρίστηκε από τη Siemens. Ωστόσο, η Siemens Energy ήθελε φιλόδοξα να αναπτυχθεί στον κλάδο της αιολικής ενέργειας και συγχωνεύτηκε με την ισπανική εταιρεία Gamesa. Μόλις τρία χρόνια αργότερα, ήταν σαφές ότι αυτό δεν θα λειτουργούσε.

Η Siemens Energy μετατράπηκε από φάρο ελπίδας σε εφιάλτη της χρηματιστηριακής αγοράς. Ολοένα κακά νέα έρχονταν από τρίμηνο σε τρίμηνο. Περισσότερο από όλους, ο κλάδος της αιολικής ενέργειας ήταν αυτός που βυθιζόταν όλο και πιο βαθιά στο έλλειμμα. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Siemens Energy αναγκάστηκε να μειώσει τις προβλέψεις του αμέτρητες φορές και η Siemens έχασε πολλά χρήματα με τις συγχωνεύσεις της στην Ισπανία.

Η Δρ. Κνάισλ αναφέρεται και σε μια προσωπική εμπειρία πριν από είκοσι πέντε χρόνια, όταν συμμετείχε στο δημοτικό συμβούλιο του χωριού όπου ζούσε στην Αυστρία μέχρι το 2020, και αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Είχαν σχεδιάσει σενάρια έκτακτης ανάγκης για μια διακοπή ρεύματος, με οργάνωση «νησίδων υποδομών» σε στρατιωτικούς στρατώνες και άλλα κτίρια. Το σχέδιο ήταν ότι σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να περπατήσουν εκεί και να τους παρέχεται φαγητό, νερό και πρώτες βοήθειες.

Θυμάται επίσης καλά τη συσκότιση που έπληξε τη Βόρεια Ιταλία το 2003 και μια άλλη στις ΗΠΑ. Και οι δύο ήταν παρατεταμένες και οι πολίτες έμειναν στο σκοτάδι και το κρύο.

Καλή παλιά γεννήτρια ντίζελ

Τα νοσοκομεία στην Ισπανία και την Πορτογαλία συνέχισαν να παρέχουν υπηρεσίες χάρη στις γεννήτριες ντίζελ τους. Τι γίνεται όμως με τους παρόχους διαδικτύου και κινητής τηλεφωνίας; Ολόκληρο το σύστημα κινητής επικοινωνίας κατέρρευσε.

Η χρήση της κοινής λογικής, η διατήρηση καλών σχέσεων με τους γείτονες και η γνώση του τρόπου χειρισμού μιας γεννήτριας ντίζελ είναι σίγουρα χρήσιμα. Και από πού προέρχεται το ντίζελ; Ναι, οι ρωσικές πετρελαϊκές εταιρείες παρείχαν τεράστιες ποσότητες ντίζελ στους πελάτες τους στην ΕΕ. Το διυλιστήριο Rosneft στο Schwedt, κοντά στο Βερολίνο, κατασχέθηκε από τις γερμανικές αρχές το 2022.

Το εφεδρικό στοιχείο για όλες αυτές τις προσπάθειες για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ήταν κάποτε το φυσικό αέριο, κυρίως από τη Ρωσία, που ονομαζόταν «ενέργεια της μετάβασης». Υπήρχε συναίνεση ότι η συνεργασία στον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου εντός της ευρωπαϊκής ηπείρου ήταν επωφελής τόσο για τους πωλητές όσο και για τους αγοραστές. Αυτές οι μέρες έχουν περάσει.

Αυτό που συνέβη τη Δευτέρα στην Ιβηρική Χερσόνησο ήταν ένα ακόμη κάλεσμα αφύπνισης. Αλλά μέχρι στιγμής οι αξιωματούχοι της ΕΕ φαίνεται να έχουν κολλήσει στην πράσινη ατζέντα τους. Θα μπορούσαν να είχαν κατανοήσει τα προηγούμενα μηνύματα, αλλά αρνήθηκαν να το κάνουν. Στην ΕΕ, η ενέργεια έχει γίνει ιδεολογικό θέμα και δεν είναι πλέον τεχνικό ζήτημα. Η αποβιομηχάνιση εντός της ΕΕ μόνο θα επιταχυνθεί. Αν κάποια μέρα, ορισμένες χώρες θελήσουν να αγοράσουν ξανά ρωσικό φυσικό αέριο, οι όγκοι θα είναι πολύ μικρότεροι λόγω της πιο περιορισμένης βιομηχανικής παραγωγής.