Στο «μικροσκόπιο» οι λόγοι του μπλακ άουτ σε Ισπανία, Πορτογαλία – Όλα τα σενάρια

Η κατάρρευση εν ριπή οφθαλμού του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας και της Πορτογαλίας ήρθε να υπενθυμίσει τις συνέπειες που μπορεί να έχει μία τέτοια εξέλιξη στην καθημερινότητα των πολιτών, όπως φάνηκε από τις σκηνές χάους που επικράτησαν σε μετρό, αεροδρόμια,σταθμούς τρένων, σούπερ μάρκετ και όχι μόνο. Τα πάντα σταμάτησαν και εκατομμύρια πολίτες βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια ακραία κατάσταση.

Με τις Αρχές να έχουν επικεντρώσει όλες τους τις δυνάμεις στην αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης, το υπουργείο Εσωτερικών της Ισπανίας κήρυξε αργά το βράδυ της Δευτέρας (28/4) κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Σύμφωνα με υπουργείο η κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα εφαρμοστεί στις περιοχές που το ζητούν. Μέχρι στιγμής, η Μαδρίτη, η Ανδαλουσία και η Εξτρεμαδούρα έχουν ζητήσει από την κεντρική κυβέρνηση να αναλάβει τη δημόσια τάξη και άλλες λειτουργίες.

Πορτογαλία: Η ηλεκτροδότηση μπορεί να αποκατασταθεί κατά τη διάρκεια της νύχτας – 750.000 νοικοκυριά έχουν ρεύμα

Η ηλεκτροδότηση μπορεί να αποκατασταθεί σε όλη τη χώρα κατά τη διάρκεια της νύχτας, της Δευτέρας προς Τρίτη, ανακοίνωσε απόψε αξιωματούχος της διαχειρίστριας εταιρίας του πορτογαλικού δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας REN, επαναλαμβάνοντας ότι τα αίτια της μεγάλης διακοπής ρεύματος που έπληξε την ιβηρική χερσόνησο παραμένουν άγνωστα.

«Ελπίζω ότι θα καταφέρουμε να ισορροπήσουμε όλο το σύστημα κατά τη διάρκεια αυτής της νύχτας», δήλωσε ο διευθυντής της REN Ζοάο Φαρία Κονσεϊσάο.

Η διαχειρίστρια εταιρία REN ανακοίνωσε σήμερα το βράδυ ότι μπόρεσε να αποκαταστήσει την ηλεκτροδότηση σε 750.000 νοικοκυριά από ένα σύνολο 6,5 εκατομμυρίων, μετά τη μεγάλη διακοπή ρεύματος που έπληξε τη χώρα και τη γειτονική Ισπανία.

Οι σταθμοί ανεφοδιασμού της περιφέρειας του Πόρτο, της μεγαλύτερης πόλης στον βορρά της χώρας, λειτουργούν ξανά και η κατάσταση αναμένεται να εξομαλυνθεί σύντομα εκεί, δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο εκπρόσωπος της REN, ενώ είχε ήδη νυχτώσει και η πρωτεύουσα Λισαβόνα παρέμενε χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα.

«Σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο»

Αρκετές ώρες μετά η αιτία της διακοπής παραμένει ασαφής. Ο διαχειριστής του δικτύου της Πορτογαλίας REN απέδωσε το μπλακ άουτ σε ένα «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο» που προκάλεσε «ανώμαλες ταλαντώσεις» σε γραμμές υψηλής τάσης στην Ισπανία.

Αναφέρει ότι αυτό είναι γνωστό ως «προκαλούμενη ατμοσφαιρική διακύμανση», η οποία με τη σειρά της οδήγησε σε ταλαντώσεις που προκάλεσαν βλάβες συγχρονισμού μεταξύ των συστημάτων.

Το φαινόμενο αυτό οδήγησε σε διαδοχικές διαταραχές σε όλο το διασυνδεδεμένο ευρωπαϊκό δίκτυο, προσθέτει. Μάλιστα αναφέρει ότι δεδομένης της πολυπλοκότητας του προβλήματος, μπορεί να χρειαστεί έως και μία εβδομάδα για να επανέλθει πλήρως το δίκτυο στην κανονική του κατάσταση.

Άγνωστη η αιτία λέει η Μαδρίτη

Ο διαχειριστής του δικτύου της Ισπανίας δεν έχει προβεί σε ενημέρωση για την αιτία. Από την πλευρά του ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ είχε χαρακτηρίσει νωρίτερα ως άγνωστη την αιτία της εκτεταμένης διακοπής ρεύματος σε Ισπανία και Πορτογαλία προσθέτοντας ότι ερευνώνται όλα τα ενδεχόμενα.

«Η κυβέρνηση εργάζεται και θα συνεχίσει να εργάζεται για να μάθει την αιτία αυτής της διακοπής ρεύματος. Αυτή τη στιγμή, η προτεραιότητα είναι να εργαστούμε για την αποκατάσταση της κανονικότητας το συντομότερο δυνατό», τόνισε.

Δεν υπάρχει ένδειξη για κυβερνοεπίθεση

Ωστόσο η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ε.Ε. φαίνεται να απορρίπτουν προσώρας το σενάριο της κυβερνοεπίθεσης. Αλλά είναι απίθανο αυτό που προκάλεσε τη διακοπή να ήταν ένα μεμονωμένο, τοπικό συμβάν.

Όπως τονίζει στο BBC o καθηγητής Κιθ Μπελ στο Πανεπιστήμιο Strathclyde της Γλασκώβης «σε βάθος χρόνου, μπορούμε να δούμε ότι τουλάχιστον μία μεγάλη διακοπή ρεύματος, της κλίμακας αυτής, τείνει να συμβαίνει κάπου στον κόσμο κάθε χρόνο».

«Κάθε γεγονός είναι διαφορετικό, τόσο ως προς το πώς ξεκίνησε όσο και ως προς το πώς τα χαρακτηριστικά αυτού του συγκεκριμένου συστήματος επηρέασαν την ανάπτυξή του», προσθέτει.

Για εκείνον αυτή η διακοπή στην Πορτογαλία και την Ισπανία είναι απίθανο να οφείλεται σε ένα μόνο σφάλμα. Γιατί όπως εξηγεί οι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας υποτίθεται ότι είναι αυτό που ονομάζεται N-1 secure – που σημαίνει ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε μεμονωμένη διακοπή και να απορροφήσουν αυτό το πρόβλημα στο σύστημα.

Η εξήγηση του Θοδωρή Κολυδά για το φαινόμενο

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξήγηση που έδωσε για το φαινόμενο o πρώην διευθυντής στην ΕΜΥ, Θοδωρής Κολυδάς.

«Η «επαγόμενη ατμοσφαιρική δόνηση» που δημιουργείται στις γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (όπως αυτές των 400 kV) είναι ένα φαινόμενο που δημιουργείται πάνω σε αυτά τα πολύ μακριά καλώδια, τα οποία είναι εκτεθειμένα στον αέρα και στις ατμοσφαιρικές συνθήκες», σημειώνει.

«Όταν υπάρχει απότομη και ακραία αλλαγή της θερμοκρασίας — για παράδειγμα, απότομα κύματα ψύχους ή καύσωνα — τότε δημιουργούνται ισχυρά ανοδικά ή καθοδικά ρεύματα αέρα (θερμικές ανωμαλίες). Αυτές οι θερμικές μεταβολές προκαλούν ταλαντώσεις στα καλώδια μέσω δύο κυρίως μηχανισμών. Αρχικά θερμική διαστολή και συστολή όπου το μέταλλο των καλωδίων διαστέλλεται ή συστέλλεται απότομα. Ακολουθούν και οι ατμοσφαιρικές ταλαντώσεις όπου οι διαφορές στην πυκνότητα του αέρα δημιουργούν τοπικούς ανέμους ή ρεύματα που επηρεάζουν τις γραμμές, προκαλώντας τις να πάλλονται», προσθέτει.

«Αυτό το φαινόμενο λέγεται επαγόμενη ατμοσφαιρική δόνηση (induced atmospheric vibration) και μπορεί να οδηγήσει σε: Κραδασμούς, Ταλαντώσεις σε μεγάλη κλίμακα ακόμη και μηχανικές καταπονήσεις που απειλούν τη δομική ακεραιότητα των γραμμών. Είναι διαφορετικό από το συνηθισμένο “galloping” που προκαλείται από πάγο και άνεμο», καταλήγει.

Η πρόκληση για τις Αρχές

Η διατήρηση ενός δικτύου σε λειτουργία είναι μια συνεχής και εξαιρετικά περίπλοκη πράξη εξισορρόπησης. Εάν υπάρχουν ξαφνικές διακυμάνσεις στην παροχή ή τη ζήτηση ενέργειας – για παράδειγμα, ένας σταθμός παραγωγής ενέργειας παρουσιάζει βλάβη ή μια γραμμή υψηλής τάσης πέφτει – η συχνότητα της παροχής στις γραμμές μεταφοράς αλλάζει και οι διακόπτες κυκλώματος ενεργοποιούνται για να προστατεύσουν είτε το δίκτυο μεταφοράς είτε το υλικό του σταθμού παραγωγής.

Για να αποτρέψουν τέτοιες βλάβες, οι μηχανικοί δικτύου μετρούν και προβλέπουν συνεχώς την προσφορά και τη ζήτηση για να διατηρούν το δίκτυο ισορροπημένο. Για να προστατεύσουν το σύστημα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, περιστασιακά πρέπει να παρεμβαίνουν διακόπτοντας την παροχή ρεύματος σε τμήματα του δικτύου. Αυτός είναι ο λόγος που όλοι έχουμε βιώσει περιστασιακές βραχυπρόθεσμες διακοπές ρεύματος.

Αλλά αν χαθεί η ισορροπία, ένα δίκτυο μπορεί να παρουσιάσει βλάβη με αλυσιδωτό τρόπο το οποίο σημαίνει, ότι τμήματα του δικτύου διακόπτονται και στη συνέχεια οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής κλείνουν για να προστατευτούν από την πτώση της ζήτησης, ο ένας μετά τον άλλον.

Η πρόκληση τώρα, και ο εφιάλτης για τους μηχανικούς ενέργειας της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, είναι η σταδιακή αποκατάσταση του δικτύου τμήμα προς τμήμα, διατηρώντας παράλληλα την ισορροπία προσφοράς και ζήτησης. Γρήγορες ενέργειες μπορεί να οδηγήσουν σε νέες διακοπές. Αν υπάρξει μεγάλη καθυστέρηση ορισμένοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής ή υποσταθμοί μπορεί να δυσκολευτούν να επανεκκινήσουν ειδικά αν βασίζονται στην ενέργεια από μπαταρίες για να το κάνουν αυτό.

Ενώ σε ορισμένες περιοχές της Ισπανίας έχει ήδη αποκατασταθεί η ηλεκτροδότηση και η Πορτογαλία λέει ότι η ηλεκτροδότηση θα επανέλθει στο φυσιολογικό μέσα σε λίγες ώρες, θα μπορούσε να χρειαστεί πολύ περισσότερος χρόνος για να αποκατασταθεί πλήρως το σύστημα.