Οι όροι και τα «κενά» στο deal ΗΠΑ – Ουκρανίας για τα ορυκτά – Πόσο επηρεάζεται ο πόλεμος

Το deal για τους φυσικούς πόρους έκλεισε τελικά αργά την Τετάρτη (30/4), μετά από εβδομάδες έντονων διαπραγματεύσεων που κατά καιρούς αποδείχθηκαν άκαρπες διακόπτοντας προσωρινά τη βοήθεια της Ουάσινγκτον προς την Ουκρανία.

Το Κίεβο τελικά έπεισε τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει ορισμένες από τις βασικές του απαιτήσεις, αλλά απέτυχε να καταστήσει μέρος της συμφωνίας τις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας, αναφέρει το CNNi.

Ουκρανοί αξιωματούχοι χαρακτήρισαν την τελική συμφωνία ως μια ισότιμη συνεργασία μεταξύ Κιέβου και Ουάσινγκτον – σε μια αξιοσημείωτη μετατόπιση από ορισμένα από τα προηγούμενα σχέδια, για τα οποία ο Ουκρανός πρόεδρος Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, είχε πει ότι οι ΗΠΑ του ζητούν να «πουλήσει τη χώρα» του.

Η υπογεγραμμένη συμφωνία, την οποία έχει το CNNi, φαίνεται πράγματι πιο ευνοϊκή για την Ουκρανία από ορισμένες από τις προηγούμενες εκδοχές.

Ιδού τι γνωρίζουμε για το deal:

Βοήθεια: Το κρίσιμο σημείο είναι ότι η συμφωνία δεν απαιτεί από το Κίεβο να αποζημιώσει τις ΗΠΑ για τη βοήθεια που έχει ήδη λάβει – μια βασική παραχώρηση από τον Τραμπ, ο οποίος εδώ και καιρό παρουσίαζε τη συμφωνία ως πληρωμή από την Ουκρανία για την βοήθεια που έχει λάβει από τις ΗΠΑ.

Αρχικά, η Ουάσινγκτον απαίτησε 500 δισεκατομμύρια δολάρια από τις σπάνιες γαίες και άλλα ορυκτά της Ουκρανίας σε αντάλλαγμα για τη βοήθεια που έχει ήδη παράσχει στο Κίεβο. Όταν ο Ζελένσκι απέρριψε αυτή την ιδέα, ο Τραμπ τον αποκάλεσε «δικτάτορα».

Αντίθετα, η συμφωνία που υπογράφηκε αναφέρει ότι η μελλοντική αμερικανική στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία θα υπολογίζεται ως μέρος της επένδυσης των ΗΠΑ σε ένα κοινό επενδυτικό ταμείο ανασυγκρότησης που θα χρησιμοποιηθεί για τη διοχέτευση χρημάτων στους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας.

Φυσικοί πόροι: Η συμφωνία δίνει στις ΗΠΑ προνομιακά δικαιώματα για την εξόρυξη ορυκτών πόρων στην Ουκρανία και αναφέρει ότι το Κίεβο θα έχει τον τελικό λόγο για το τι και πού εξορύσσεται. Η Ουκρανία θα διατηρήσει επίσης την κυριότητα του υπεδάφους.

«Όλοι οι πόροι στο έδαφός μας και στα χωρικά μας ύδατα ανήκουν στην Ουκρανία. Το ουκρανικό κράτος είναι αυτό που καθορίζει πού και τι θα εξορύσσεται», δήλωσε η υπουργός Οικονομίας της Ουκρανίας Γιούλια Σβιρίντενκο, η οποία υπέγραψε τη συμφωνία εκ μέρους της χώρας της.

Και παρόλο που ο Τραμπ αναφέρθηκε σε συμφωνία «σπάνιων γαιών», στην πραγματικότητα το deal υπερβαίνει κατά πολύ αυτή την κατηγορία, καθώς περιλαμβάνει και άλλους φυσικούς πόρους, όπως πετρέλαιο, φυσικό αέριο, χρυσό και χαλκό.

Επιτιθέμενη η Ρωσία: Σε μια νίκη για την Ουκρανία, η συμφωνία υιοθετεί επίσης μια αυστηρή γλώσσα για τον πόλεμο με την Ρωσία. Επισημαίνει τη Ρωσία ως τον επιτιθέμενη χώρα στη σύγκρουση, σε αντίθεση με προηγούμενες δηλώσεις του Τραμπ για την Ουκρανία και τον Ζελένσκι που τους εμφάνιζε ως υπεύθυνους για τον πόλεμο.

Η συμφωνία διευκρινίζει επίσης τον στόχο της συμφωνίας για «μια ειρηνική, κυρίαρχη και ανθεκτική Ουκρανία» – ένα αξιοσημείωτο βήμα μακριά από τη δήλωση του Τραμπ νωρίτερα φέτος ότι «η Ουκρανία μπορεί να γίνει Ρωσία κάποια μέρα».

Εγγυήσεις της ΕΕ: Κρατά επίσης ανοιχτή την πόρτα για την πιθανή μελλοντική ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, λέγοντας ότι οι επενδύσεις πρέπει να γίνουν σύμφωνα με τις υποχρεώσεις της Ουκρανίας ως υποψήφιο κράτος μέλος της ΕΕ. Προσθέτει ότι εάν η Ουκρανία ενταχθεί στο μέλλον στο μπλοκ, η συμφωνία αυτή θα επαναδιαπραγματευτεί «με καλή πίστη».

Πλεονεκτήματα για τις ΗΠΑ: Αλλά οι όροι της συμφωνίας δείχνουν επίσης ότι οι ΗΠΑ έχουν εξασφαλίσει μια σειρά από πλεονεκτήματα για τον εαυτό τους.

Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Σκοτ Μπέσεντ τη χαρακτήρισε ως «ιστορική οικονομική εταιρική σχέση», λέγοντας σε δήλωσή του ότι «σηματοδοτεί σαφώς στη Ρωσία ότι η κυβέρνηση Τραμπ είναι δεσμευμένη σε μια ειρηνευτική διαδικασία με επίκεντρο μια ελεύθερη, κυρίαρχη και ευημερούσα Ουκρανία μακροπρόθεσμα».

Στη συμφωνία που έχει στην κατοχή του το CNN διευκρινίζεται επίσης ότι τα κέρδη και οι άλλες πληρωμές που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της συμφωνίας θα είναι αφορολόγητα και δεν θα υπόκεινται σε εισφορές ή δασμούς από την Ουκρανία.

Αναφέρει επίσης ότι εάν προκύψει σύγκρουση μεταξύ της διατύπωσης της συμφωνίας και της νομοθεσίας της Ουκρανίας, η συμφωνία θα έχει νομικό προηγούμενο.

Τι απουσιάζει από τη συμφωνία

Εγγυήσεις ασφαλείας: Η Ουκρανία έχει εγκαταλείψει το βασικό αίτημά της να παρέχουν οι ΗΠΑ εγγυήσεις ασφαλείας ως μέρος αυτής της συμφωνίας. Αυτή η απαίτηση ήταν που οδήγησε τελικά στην κρίσιμη συνάντηση μεταξύ του Ζελένσκι και του Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο τον Φεβρουάριο.

Ο Τραμπ αρνήθηκε τότε να παράσχει εγγυήσεις ασφαλείας, λέγοντας ότι ήθελε η Ουκρανία να υπογράψει πρώτα τη συμφωνία και να συζητήσει για τις εγγυήσεις αργότερα.

Εκείνη την εποχή, ο Ζελένσκι αρνήθηκε, αλλά Ουκρανοί αξιωματούχοι έχουν έκτοτε επισημάνει ότι πιστεύουν ότι οι αμερικανικές επενδύσεις και η παρουσία αμερικανικών εταιρειών στην Ουκρανία θα κάνουν την Ουάσινγκτον να ενδιαφερθεί περισσότερο για την ασφάλεια της Ουκρανίας.

Αποκλειστικό δικαίωμα για τις ΗΠΑ: Ενώ εξασφαλίζει στις ΗΠΑ προνομιακή πρόσβαση στον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας, η συμφωνία δεν εγγυάται κανένα αποκλειστικό δικαίωμα.

Υπάρχοντες πόροι: Αυτό σημαίνει ότι οι ΗΠΑ και η Ουκρανία θα πρέπει να επενδύσουν για να δουν κέρδη. Εξαιρούνται οι υφιστάμενες εξορυκτικές δραστηριότητες που ήδη παράγουν έσοδα για την ουκρανική κυβέρνηση.

Αυτή η ρήτρα αποτελεί ερωτηματικό για τα οφέλη της συμφωνίας για τις ΗΠΑ. Ενώ η Ουκρανία διαθέτει μεγάλα αποθέματα διαφόρων πολύτιμων υλικών, η διαδικασία εξόρυξης ορισμένων από αυτά είναι δαπανηρή και τεχνικά δύσκολη.

Ο Gavin Mudd, διευθυντής του Critical Minerals Intelligence Centre της Βρετανικής Γεωλογικής Υπηρεσίας, δήλωσε στο μη κερδοσκοπικό Science Media Center ότι η παραγωγή ορισμένων ορυκτών -όπως το τιτάνιο, το λίθιο ή ο γραφίτης- θα μπορούσε να επιτευχθεί γρήγορα, εάν οι περιοχές όπου βρίσκονται τα κοιτάσματα είναι ασφαλείς.

«Ωστόσο, στην περίπτωση των σπάνιων γαιών, θα χρειαστούν χρόνια για να αυξηθεί η παραγωγική ικανότητα – θα πρέπει να ολοκληρωθούν μελέτες για να εκτιμηθεί και να καθοριστεί ο καλύτερος τρόπος εξόρυξης των κοιτασμάτων και επεξεργασίας των μεταλλευμάτων και παραγωγής πλούσιου συμπυκνώματος, και θα χρειαστεί ένα νέο διυλιστήριο για την παραγωγή μετάλλων και οξειδίων υψηλής καθαρότητας για χρήση σε πολυάριθμες τεχνολογίες. Όλα αυτά συμβαδίζουν με την ανάγκη πραγματικής εξόρυξης των ορυκτών» είπε.

Ο ρόλος της συμφωνίας στην ειρηνευτική διαδικασία

Η ουκρανική κυβέρνηση έχει προβάλει στο παρελθόν το επιχείρημα ότι τα κοιτάσματα ορυκτών πόρων της είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η Δύση πρέπει να στηρίξει την Ουκρανία – για να αποτρέψει την πτώση αυτών των στρατηγικής σημασίας πόρων στα χέρια της Ρωσίας.

Οι εμπειρογνώμονες συμφωνούν με αυτή την ιδέα. Ο Liam Peach και ο Hamad Hussain, οικονομολόγοι της Capital Economics, έγραψαν σε σημείωμα αναλυτή την Πέμπτη ότι η συμφωνία «παρέχει κάποια διαβεβαίωση ότι η κυβέρνηση Trump δεν σχεδιάζει να εγκαταλείψει εντελώς την Ουκρανία», επειδή καθιερώνει τα οικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ στην Ουκρανία.

Η συμφωνία ενισχύει τη θέση της Ουκρανίας, αλλά δεν φέρνει απαραίτητα τον πόλεμο πιο κοντά στο τέλος του, καθώς είναι ανεξάρτητη από τις όποιες διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία. Οι συνομιλίες αυτές φαίνεται να καθυστερούν, καθώς η Ρωσία συνεχίζει να αρνείται μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός διάρκειας 30 ημερών που προτάθηκε από τις ΗΠΑ και συμφωνήθηκε από την Ουκρανία.

Εν τω μεταξύ, ο καταστροφικός πόλεμος συνεχίζει να μαίνεται. Επτά άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην κατεχόμενη Ουκρανία την Πέμπτη, με Ρώσους και Ουκρανούς αξιωματούχους να ανταλλάσσουν ισχυρισμούς σχετικά με την επίθεση

Ο Shelby Magid, αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου Ευρασίας του Ατλαντικού Συμβουλίου, έγραψε σε σημείωμά του ότι η συμφωνία φέρνει τους Ουκρανούς «στην ισχυρότερη θέση που έχουν βρεθεί ποτέ με την Ουάσινγκτον από τότε που ανέλαβε ο Τραμπ».

Γιατί είναι τόσο σημαντικά τα ορυκτά

Υλικά όπως ο γραφίτης, το λίθιο, το ουράνιο και τα 17 χημικά στοιχεία που είναι γνωστά ως σπάνιες γαίες είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη και την εθνική ασφάλεια.

Είναι απαραίτητα για την παραγωγή ηλεκτρονικών ειδών, την τεχνολογία καθαρής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των ανεμογεννητριών, των ενεργειακών δικτύων και των ηλεκτρικών οχημάτων, καθώς και ορισμένων οπλικών συστημάτων.

Η Κίνα κυριαρχεί εδώ και καιρό στην παγκόσμια παραγωγή ορυκτών σπάνιων γαιών και άλλων στρατηγικά σημαντικών υλικών, αφήνοντας τις δυτικές χώρες να αναζητούν απεγνωσμένα άλλες εναλλακτικές πηγές – συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας.

Οι ΗΠΑ εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές για τα ορυκτά που χρειάζονται. Από τα 50 ορυκτά που έχουν χαρακτηριστεί ως κρίσιμα, οι ΗΠΑ εξαρτώνται πλήρως από τις εισαγωγές 12 και πάνω από 50% από τις εισαγωγές άλλων 16, σύμφωνα με το United States Geological Survey, μια κυβερνητική υπηρεσία.

Η Ουκρανία, εν τω μεταξύ, διαθέτει αποθέματα 22 από αυτά τα 50 σημαντικά ορυκτά, σύμφωνα με την ουκρανική κυβέρνηση.

Η χώρα διαθέτει μερικά από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα γραφίτη, λιθίου, τιτανίου, βηρυλλίου και ουρανίου στον κόσμο, τα οποία χαρακτηρίζονται από τις ΗΠΑ ως κρίσιμα ορυκτά. Ορισμένα από αυτά τα αποθέματα βρίσκονται σε περιοχές που βρίσκονται σήμερα υπό ρωσική κατοχή.