Η Ολομέλεια του ΣτΕ αποφασίζει για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια – Τα επιχειρήματα που τέθηκαν

Εκεί όπου συζητήθηκαν τέσσερις αιτήσεις ακύρωσης, της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού ΑΕΙ (ΠΟΣΔΕΠ), καθηγητών των ΑΕΙ και Κολλεγίων, που στρέφονται κατά της υπουργικής απόφασης, η οποία εκδόθηκε στο πλαίσιο των διατάξεων του νόμου 5094/2024, για την εγκατάσταση ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα.

Πάντως, ο κ. Πικραμένος, διαβεβαίωσε τόσο τους δικηγόρους που παραστάθηκαν, όσο και τους διαδίκους ότι «το δικαστήριο θα εκδώσει μια απόφαση βασισμένη στην επιστήμη».

Από τη μία πλευρά, οι πανεπιστημιακοί ζητούν την ακύρωση των υπουργικών αποφάσεων που εκδόθηκαν κατ’ επίκληση του νόμου, υποστηρίζοντας ότι παραβιάζεται το άρθρο 16 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει ρητά την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης αποκλειστικά από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με διδάσκοντες δημόσιους λειτουργούς. Τονίζουν πως η νέα ρύθμιση υποβαθμίζει τις συνταγματικές εγγυήσεις για την ποιότητα της εκπαίδευσης και την ακαδημαϊκή ελευθερία, θέτοντας υπό αμφισβήτηση το δημόσιο χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσης.

Από την άλλη πλευρά, τα ιδιωτικά Κολέγια καταγγέλλουν ότι ο νόμος δημιουργεί μια αγορά δύο ταχυτήτων, αναγνωρίζοντας στα νέα Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ) –με τη μορφή παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων– προνόμια που δεν διαθέτουν οι ίδιοι. Υποστηρίζουν ότι υποβαθμίζονται σε «παρόχους δεύτερης κατηγορίας» και ότι η απαίτηση μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα για τα ΝΠΠΕ περιορίζει αδικαιολόγητα την ελευθερία εγκατάστασης και την επιχειρηματική ελευθερία, όπως κατοχυρώνονται στο ενωσιακό δίκαιο.

Ειδικότερα, με το επίμαχο νομοθετικό πλαίσιο του νόμου 5094/2024, ρυθμίστηκαν επιμέρους ζητήματα σχετικά με την αδειοδότηση της εγκατάστασης και λειτουργίας στην Ελλάδα παραρτημάτων αλλοδαπών, κρατικών ή ιδιωτικών Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (μητρικά ιδρύματα), τα οποία λειτουργούν με τη Μορφή Νομικών Προσώπων Ειδικού Σκοπού και καλούνται Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ). Αυτά είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, υπό την έννοια ότι οι μέτοχοι τους δεν λαμβάνουν μερίσματα, αλλά οι φοιτητές καταβάλλουν δίδακτρα.

Οι προσφεύγοντες ζητούν να μπλοκάρει το ΣτΕ την ίδρυση και λειτουργία των ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα (Αθήνα και Θεσσαλονίκη), καθώς ισχυρίζονται πως αυτό αντιβαίνει σε σωρεία συνταγματικών διατάξεων.

Επειδή ευθέως δεν μπορεί να προσβληθεί ο νόμος 5094/2024, η πανεπιστημιακή κοινότητα ζητάει να ακυρωθούν δυο υπουργικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατ΄ εξουσιοδότηση του νόμου αυτού.

Ειδικότερα, οι μεν καθηγητές ΑΕΙ και η ΠΟΣΔΕΠ υποστηρίζουν, μεταξύ των άλλων, ότι οι ρυθμίσεις του ν. 5094/2024 παραβιάζουν το άρθρο 16 του Συντάγματος που προβλέπει την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης αποκλειστικά από ΝΠΔΔ και καθηγητές που έχουν την ιδιότητα του δημόσιου λειτουργού, την απαγόρευση σύστασης ανώτατων σχολών από ιδιώτες και τη δωρεάν εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες.

Ακόμη, υποστήριξαν ότι η λειτουργία ιδιωτικών Πανεπιστημίων υποβαθμίζει τις εγγυήσεις του άρθρου 16 του Συντάγματος σχετικά με την εξασφάλιση της υψηλής ποιοτικής στάθμης της ανώτατης εκπαίδευσης και την κατοχύρωση της ακαδημαϊκής ελευθερίας.

Τα δε Κολλέγια υποστηρίζουν, μεταξύ άλλων, ότι ο ν. 5094/2024 στρεβλώνει την ήδη διαμορφωθείσα αγορά εκπαιδευτικών υπηρεσιών στη χώρα, δημιουργώντας παρόχους δύο ταχυτήτων και υποβαθμίζει τα Κολλέγια σε παρόχους υπηρεσιών δεύτερης κατηγορίας, καθώς αναγνωρίζει άλλα νομικά πρόσωπα ως επίσημα «παραρτήματα» που χορηγούν πτυχία τα οποία θα «ισχύουν αυτόματα» σαν να είχαν εκδοθεί από Ελληνικό ΑΕΙ, ενώ ο θεσπιζόμενος μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας των ΝΠΠΕ περιορίζει δυσανάλογα τις κατοχυρωμένες στο ενωσιακό δίκαιο ελευθερίες της εγκαταστάσεως των αλλοδαπών κερδοσκοπικών εκπαιδευτηρίων και της επιχειρηματικής ελευθερίας των Κολεγίων ως εν δυνάμει συνεργατών των εκπαιδευτηρίων αυτών.

Κατά τη μακρά ακροαματική διαδικασία επισημάνθηκε ότι με τη λειτουργία των ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα, οι καθηγητές των Κολλεγίων θα γίνονται καθηγητές των ΑΕΙ και το επόμενο βήμα είναι να γίνουν μέλη του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου.

Επισημάνθηκε ότι το άρθρο 16 του Συντάγματος κάνει λόγο για δωρεάν παιδεία, αλλά με την λειτουργία των ιδιωτικών Πανεπιστημίων «το δωρεάν παιδεία θα γίνει επιχειρηματική παιδεία, οι φοιτητές θα είναι πελάτες και οι καθηγητές, ιδιωτικοί καθηγητές και όλα αυτά παρά το γεγονός ότι ο συνταγματικός νομοθέτης θέλησε μόνο Δημόσια Πανεπιστήμια». Και πρόσθεσαν ότι στην προκειμένη περίπτωση «υπερέχει το δημόσιο συμφέρον». Ακόμη, οι προσφεύγοντες στο ΣτΕ ζήτησαν να σταλεί σχετικό προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ.

Από την άλλη πλευρά, υποστηρίχθηκε ότι το κρατικό μονοπώλιο στον τομέα της εκπαίδευσης έχει παύσει να υπάρχει πλέον λόγω της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έτσι η διασυνοριακή εγκατάσταση αλλοδαπών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα είναι δυνατή. Επιπρόσθετα είναι δυνατή η εγκατάστασή τους στην Ελλάδα, καθώς έχει ξεπεραστεί ο συνταγματικός σκόπελος, αφού τώρα τα αλλοδαπά Κολλέγια που λειτουργούν στη χώρα μας παρέχουν πτυχία επαγγελματικών δικαιωμάτων, τα οποία απαιτούν πανεπιστημιακή εκπαίδευση.

Μάλιστα, επισημάνθηκε ότι 40.000 Έλληνες ξενιτεύονται και φοιτούν σε Πανεπιστήμια του εξωτερικού, ενώ με τη λειτουργία των αλλοδαπών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα, θα σταματήσει η αιμορραγία να βγαίνουν κεφάλαια στο εξωτερικό, καθώς οι φοιτητές θα εγγράφονται στα παραρτήματα των αλλοδαπών Πανεπιστημίων που θα λειτουργούν στη χώρα μας.

Τονίστηκε, επίσης, ότι τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια δεν θίγουν τη λειτουργία των κρατικών και δεν θα εξαλείφει το κρατικό μονοπώλιο των Ελληνικών ΑΕΙ, το οποίο θα εξακολουθεί να ισχύει.

Ακόμα, αναφέρθηκε ότι η διασταλτική ερμηνεία του άρθρου 16 επιτρέπει την παροχή εκπαίδευσης και από μη κρατικά Πανεπιστήμια, καθώς το άρθρο αυτό δεν κλείνει τις πόρτες στην Ευρώπη.

Στο πλαίσιο αυτό, η Ολομέλεια του ΣτΕ, σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του δικαστηρίου, καλείται να αποφασίσει, μεταξύ άλλων, εάν οι επίμαχες διατάξεις του ν. 5094/2024 είναι:

• σύμφωνες με το άρθρο 16 του Συντάγματος,
• παρακάμπτεται με τις ρυθμίσεις του επίμαχου νόμου η προβλεπόμενη στο άρθρο 110 του Συντάγματος διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης και εάν
• με τις νομοθετικές αυτές διατάξεις καλύπτονται οι συνταγματικές απαιτήσεις για την ανώτατη τριτοβάθμια εκπαίδευση (ακαδημαϊκή ελευθερία, υπηρεσιακή κατάσταση διδακτικού προσωπικού των παραρτημάτων, κρατική εποπτεία, αυτοδιοίκηση).

Σε περίπτωση που η Ολομέλεια του ΣτΕ καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το Σύνταγμα επιτρέπει μόνο αμιγώς κρατικό σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης, τότε τίθεται το ζήτημα αν έχει εφαρμογή, το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, εν συνεχεία, αν ένα αμιγώς κρατικό σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης είναι σύμφωνο με το ενωσιακό δίκαιο.

Η Ολομέλεια τους ΣτΕ επιφυλάχθηκε να εκδώσεις τις αποφάσεις της.